گردشگری ادبی، یکی از شاخه‌های گردشگری فرهنگی است که با وجود ظرفیت‌های فراوان برای گسترش آن در اصفهان، کمتر شناخته شده و باید برای توسعه آن برنامه‌ریزی اصولی کرد.

گردشگری به عنوان بزرگ‌ترین صنعت درآمدزا در جهان، از سوی کارشناسان صنعت پاک نام گرفته است، مقوله‌ای که هر چه بیشتر می‌گذرد ابعاد و فرصت‌های تازه‌تری در آن رخ می‌نماید که ارتباط مستقیمی با رونق اقتصادی و ایجاد اشتغال پایدار دارد. گردشگری، امروزه بیش از هر صنعت دیگری در دنیا مورد تاکید دولت‌هاست و بنا به آمار سازمان جهانی گردشگری، بودجه‌ای که مردم دنیا برای مسافرت و تفریح اختصاص داده اند سه برابر بودجه‌ای است که دولت‌ها صرف امور دفاعی و امنیتی می‌کنند، این رقم ۱۱ درصد درآمد ناخالص (GDP) کل جهان است. گردشگری ادبی (Literary Tourism) پیوند صنعت گردشگری با میراث ادبی کشور است که روندی رو به رشد در جهان به ویژه در کشورهای توسعه یافته دارد؛گردشگری ادبی فعالیتی است که زاییده علاقه به یک نویسنده، اثر یا فضای ادبی یا میراث ادبی یک مقصد است و شامل بخش‌های متنوعی از جمله بازدید از محل تولد و تدفین ادیبان، موزه‌های ادبی و سایر مکان‌های مرتبط با نویسندگان و آثار ادبی و همچنین پیمودن مسیرهایی با مضامین ادبی است. گردشگری ادبی، زیر مجموعه گردشگری فرهنگی و تاریخی به شمار می آید و تلفیقی از تفریح، سرگرمی و آموزش برای گردشگران است و به طور معمول، گردشگرانی از آن استقبال می کنند که بیشتر علاقه مند به این مباحث در سفرهای خود هستند. در واقع، این موضوع از ارتباط بین صنعت گردشگری، زندگی و ادبیات در محیطی فرهنگی و اجتماعی شکل می‌گیرد و در آن گردشگران، خواهان یادگیری و کسب تجربه واقعیت‌ها و افسانه‌ها در محیطی اصیل و خاطره‌انگیز هستند. عناصر مهم این نوع گردشگری شامل اصالت مکان ادبی، موزه‌ها و مجموعه‌های شخصی، محل زندگی و تولد نویسنده یا شاعر و مکان‌هایی که موجب الهام نویسنده بود و باز آفرینی صحنه‌های مشهور داستان‌ها و اشعار است. از جمله قطب های گردشگری ادبی در دنیا می توان به شهرهای لندن و پاریس اشاره کرد. گردشگران در لندن می توانند از خانه چارلز دیکنز نویسنده شهیر انگلیسی بازدید کند و در خیابان هایی قدم بزنند که محل وقوع داستان‌های شرلوک هلمز است. در پاریس گردشگران از مکان هایی که الهام بخش ویکتور هوگو، الکساندر دوما و ارنست همینگوی بوده است، بازدید می کنند. در کشورمان ایران شاعران و نویسندگان بزرگی در گذشته زندگی کردند و اکنون آرامگاه‌ها و مکان زیست آن‌ها در نقاط مختلف کشور من‌جمله اصفهان می‌تواند زمینه مناسبی برای توسعه گردشگری ادبی فراهم کند. برخی از این شاعران و ادیبان شهره جهانی دارند و با وجود گذشت صدها سال از عمر آن‌ها هنوز در بین عام و خاص شناخته شده هستند مانند مولانا، فردوسی، خیام، حافظ و سعدی و نحوه و مکان زندگی آن‌ها برای بسیاری از گردشگران داخلی و خارجی جذابیت دارد. با وجود ظرفیت‌های بی شمار در کشورمان هنوز گردشگری ادبی، صنعتی نوپا محسوب می شود و تورهای گردشگری و فرهنگی چندان به این موضوع نمی‌پردازند در حالی که کارشناسان تاکید دارند که با توجه به برنامه‌ریزی‌ها و سرمایه‌گذاری‌هایی که در چند سال اخیر برای توسعه صنعت گردشگری صورت گرفته، لازم است گردشگری ادبی به طور جدی در دستورکار سیاستگذاران و طراحان برنامه‌ها قرار‌گیرد. اگر نگاهی به تاریخ کشورمان بیندازیم می بینیم که جای‌جای آن خاستگاه ادیبان و شاعران بزرگی بوده است و اصفهان نیز یکی از استان‌های تاثیرگذار در ادبیات ایران محسوب می شود به طوری که در زمینه مکاتب فلسفی، ادبی، طبی، معماری و هنری بیش از یکهزار و ۳۰۰ سال قدمت دارد و به گفته مسئولان و کارشناسان می تواند به قطب گردشگری ادبی در کشور و حتی جهان تبدیل شود. طرح به گفته مسوولان امر، طرح جامع گردشگری ادبی در کشور و برش استانی طرح برای استان اصفهان هم تدوین شد که باید برای اجرایی شدن آن تلاش کرد تا این استان به یکی از قطب‌های مهم این گردشگری در کشور تبدیل شود. اصفهان با برخورداری از مفاخر و شخصیت‌های برتر در زمینه‌های مختلف فرهنگی، توانایی تبدیل شدن به قطب گردشگری ادبی در کشور را دارد. تنها لازم است از همه ظرفیت‌های تاریخی، فرهنگی و علمی اصفهان برای تبدیل کردن آن به قطب گردشگری ادبی در داخل و خارج کشور استفاده شود، با توجه به اهمیت موضوع گردشگری ادبی و ظرفیت‌های بالایی که در این زمینه در این خطه وجود دارد، این موضوع در قالب طرح جامع گردشگری ادبی در دستور کار انجمن آثار و مفاخر فرهنگی استان اصفهان قرار گرفته‌ است. باید دانست که محدودیت‌های مالی و اعتباری، مانع از پیشبرد کارهای فرهنگی نمی شود و اجرایی شدن طرح گردشگری ادبی بدون شک در گرو همکاری و هم افزایی ارگان های مختلف دولتی و غیر دولتی است. بر اساس برخی آمار، در تخت فولاد اصفهان حدود یکصد هزار قبر وجود دارد که در میان آنها ۸۵۰ فقیه و عالم، ۱۲۰ واعظ و سخنور، ۲۳۰ شاعر، ۱۲۰ هنرمند، ۲۰ حکیم و فیلسوف، ۷۵ دانشمند، ۲۰ بانوی دانشمند، ۵۵ نویسنده و روزنامه نگار، هفت هزار و ۷۰۰ شهید و ۲۲۰ سردار شهید دیده می‌شود. تخت فولاد اصفهان با بیش از ۷۵ هکتار فضا به دوره ایلخانیان و حتی پیش از اسلام باز می‌گردد و بیش از ۲ هزار نفر از شخصیت‌های مهم ملی و بین المللی ایران و اصفهان در این آرامستان مدفون هستند. بر اساس اهداف تعیین شده در اسناد بالادستی و افق ۲۰ ساله، فارسی باید به عنوان یکی از زبان‌های مهم علمی دنیا، نقش ایفا کند. زبان و ادبیات فارسی در حفظ هویت ملی و دینی کشورمان نقش بسزایی دارد، اصفهان یکی از سه استان شاخص در این بخش از جمله در سبک‌های عراقی، هندی ( اصفهانی) و افشاریه است که باید از ظرفیت های آن، استفاده کامل شود. امید است خانه‌های ادبیات در اصفهان راه اندازی شود و اصفهان، پایگاه ادبیات عامه در کشور است و لهجه‌ها و گویش های متنوعی دارد و در گذشته در زبان و ادبیات فارسی، جریان ساز بود و باید با شناسایی و استفاده از این سرمایه‌ها، گردشگری ادبی را رونق داد که تاثیر بسزایی در اقتصاد محلی و ملی دارد. خالی از لطف نیست که بدانید سهم قابل توجهی از گردشگری کشور ترکیه مربوط به فرهنگی و ادبی است، آنها از ۸۰ سال گذشته با تکیه بر شخصیت مولانا در قونیه سرمایه گذاری کردند و درآمد خوبی نیز از این راه کسب می کنند. گردشگری ادبی، ذیل گردشگری فرهنگی و جغرافیای ادبی و پیوند دهنده صنعت گردشگری با میراث ادبی است. انگیزه محوری گردشگران ادبی را بازدید از مکان ها و آثاری دانست که به زندگی و کار شاعران، ادیبان و نویسندگان می پردازد و به نوعی تفریح و آموزش را در کنار هم قرار می دهد. از جمله مهمترین چالش‌های گردشگری ادبی در کشور می‌توان حمایت ناکافی از توسعه این صنعت، مناسب نبودن جایگاه کنونی آن، حفاظت نامطلوب از میراث ادبی کشور، کمبود قوانین و مباحث قانونی و میراثی مربوط به خانه‌های مسکونی افراد مشهور را عنوان کرد. جامع گردشگری ادبی با چشم انداز پنج ساله طرح جامع گردشگری ادبی کشور تدوین شده است و برش استانی این طرح برای استان اصفهان تدوین شد و بر اساس چشم اندازهای آن تا پنج سال آینده اصفهان باید به یکی از قطب های این صنعت در دنیا تبدیل شویم. راهبردهای این طرح حمایت از توسعه گردشگری ادبی، شناخت مسیرهای ادبی، توسعه مکان های ادبی، آموزش و فرهنگ‌سازی، بازاریابی تورهای گردشگری ادبی، رونق بخشی به رویدادهای ادبی، حفاظت از میراث و تهیه نقشه گردشگری ادبی خواهد بود و اقدام‌های اجرایی آن نیز شناخت ظرفیت‌ها، طرح پژوهشی جغرافیای ادبی، تاسیس پارک ادبی و پرورش راهنمایان گردشگری ادبی است. استان اصفهان با بیش از ۲۲ هزار بنا و اثر تاریخی و فرهنگی که یکهزار و ۸۵۰ مورد آن به ثبت ملی و هفت اثر آن به ثبت جهانی رسیده، کانون توجه گردشگران خارجی و داخلی است. در این استان بیش از ۶۰۰ خانه تاریخی وجود دارد که بیش از نیمی از آنها در شهر اصفهان قرار دارد.